Grondbeleid is voor de raad om twee redenen van belang. In de eerste plaats vanwege de relatie met de doelstellingen van de programma’s en in de tweede plaats vanwege het financiële belang en de risico’s. Deze paragraaf geeft een kort overzicht van de visie op het gemeentelijk grondbeleid, de uitvoering daarvan, de financiële resultaten en risico’s van de grondexploitaties.

Visie op het grondbeleid

Grondbeleid is geen doel op zich maar een middel om maatschappelijke, financiële en ruimtelijke doelstellingen te verwezenlijken. De gemeente heeft haar ruimtelijke ambities voor de langere termijn vastgelegd in structuurvisies voor het hele grondgebied en voor delen daarvan. Het gemeentelijk grondbeleid staat in dienst van deze ambities. De uitgangspunten en kaders van het grondbeleid zijn door de raad vastgesteld in de ‘Nota grondbeleid 2015’. In deze nota heeft de raad bepaald dat per eigenaar, project of plangebied wordt beoordeeld welke vorm van grondbeleid (actief of faciliterend) zal worden toegepast.

Uitvoering actief grondbeleid via gemeentelijke grondexploitaties

Bij actief grondbeleid koopt de gemeente zelf gronden en opstallen aan, maakt de grond bouwrijp, verkoopt bouwrijpe gronden ten behoeve van de ontwikkeling daarvan en maakt deze na realisatie van de opstallen (vaak woningbouw) woonrijp. De financiële consequenties van dit actieve grondbeleid worden in beeld gebracht met een grondexploitatie-berekening (vaak afgekort tot grondexploitatie of grex).
Voor de begroting 2019 zijn de grondexploitaties gebaseerd op de Meerjarenprognose Grondexploitaties 2018-2 (MPG), die in juni 2018 door de raad is vastgesteld. De MPG is opgesteld op basis van geactualiseerde waarden. Dit gebeurt aan de hand van de 4 P’s: parameters (kosten- en opbrengstenstijgingen, rente- en disconteringsvoet), programma (aantallen woningen, kantoren, winkels, maatschappelijke voorzieningen), planning (fasering van het programma in de tijd) en prijs (grondopbrengsten van het programma).

Bouwgronden in exploitatie (BIE)

Vanuit het belang van eenduidigheid is in het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) het begrip ‘bouwgrond in exploitatie’ (BIE) scherper gedefinieerd: gronden in eigendom van de gemeente, waarvoor de raad een grondexploitatiecomplex en grondexploitatiebegroting heeft vastgesteld. De kwalificatie BIE heeft gevolgen voor de rubricering op de balans, de waardering van de gronden op de balans en de kostentoerekening. Per 1-1-2019 zijn er 5 projecten in uitvoering die kwalificeren als BIE: Broekstraat, Molenstraat, Dijkstraten, Steegsche Velden Oost fase A en Centrum.

Bouwgronden in exploitatie - boekwaarde en verliesvoorziening
De boekwaarde van de bouwgronden in exploitatie is het geïnvesteerde vermogen, oftewel het saldo van de gerealiseerde kosten en opbrengsten. Op basis van het BBV plaatst de gemeente de boekwaarde van de grondexploitaties op de balans. Deze boekwaarde moet worden terugverdiend door toekomstige opbrengsten uit grondverkoop. Als blijkt dat dit niet mogelijk is, moet een voorziening worden getroffen om het verlies op te vangen. De kosten, opbrengsten en eventueel getroffen voorzieningen komen tot uitdrukking op de balans onder de post ‘voorraden’. De bruto boekwaarde van de bouwgronden in exploitatie worden per 1-1-2019 geraamd op € 27.908.000. De getroffen voorziening voor geprognosticeerde verliezen wordt geraamd op € 18.452.000. De netto boekwaarde (=bruto boekwaarde minus voorzieningen) wordt geraamd op € 9.456.000.

Bouwgronden in exploitatie - resultaat
Het resultaat van de bouwgronden in exploitatie bestaat uit het saldo van kosten en opbrengsten. Het resultaat wordt uitgedrukt in drie waarden: nominale waarde, eindwaarde en netto contante waarde. Op basis van de MPG 2018-2 wordt per 1-1-2019 het volgende resultaat verwacht:

Resultaat op nominale waarde BIE:         € 10.343.000 (nadelig saldo)
Resultaat op eindwaarde BIE:                    € 19.766.000 (nadelig saldo)
Resultaat op netto contante waarde BIE:      € 17.806.000 (nadelig saldo)

Bouwgronden in exploitatie - onderbouwing winstneming (poc methode)
In de grondexploitatie moet op basis van het BBV tussentijds winst worden genomen, waarbij de ‘percentage of completion’ (poc) methode wordt toegepast. Deze methode moet worden toegepast indien het resultaat op de grondexploitatie op een betrouwbare wijze kan worden ingeschat en/of voldoende zeker is, de grond is verkocht (deelperceel) en de kosten zijn gerealiseerd (winst wordt naar rato van de realisatie gerealiseerd). Op basis van de MPG 2018-2 wordt voor 2019 een winstneming van € 70.000 geraamd (plan Broekstraat).

Bouwgronden in voorbereiding

De bouwgronden in voorbereiding worden onder de materiële vaste activa (MVA) gerubriceerd. Hieronder vallen de plannen Aarle en Steegsche Velden Oost fase B. Voor deze plannen is door de raad (nog) geen grondexploitatie vastgesteld.

Bouwgronden in voorbereiding – boekwaarde
Op grond van het BBV wordt de boekwaarde van de bouwgronden in voorbereiding per 1-1-2019 gespitst in 2 componenten (zie toelichting in MPG 2018-2):

Materiële vaste activa:        € 28.901.000 (conform overgangsbepaling BBV)
Immateriële vaste activa     € 2.395.000 (voorbereidingskosten).

Conform de projectplanningen van deze projecten zal in 2019 aan de raad een voorstel worden voorgelegd ter vaststelling van deze grondexploitaties. Daarmee verkrijgen deze grondexploitaties de status van BIE.

Risico’s en weerstandsvermogen (BIE en MVA)

Bij grondexploitaties lopen gemeenten diverse risico’s. Deze zijn het gevolg van de langdurige looptijd van plannen en planvorming, inschatting van parameters, marktwerking en de betrokkenheid van diverse partijen en de hiermee corresponderende belangen. In het kader van risicomanagement worden de risico’s periodiek geïnventariseerd en gekwantificeerd (impact x kans). Zo ontstaat een beeld van het benodigde weerstandsvermogen ten behoeve van de grondexploitaties.
In het kader van de begroting 2019 zijn de risico’s van de grondexploitatie (en daarmee het benodigde weerstandsvermogen) geactualiseerd en ingeschat op een bedrag € 24.629.000. Dit is een verlaging van € 2.471.000 ten opzichte van de voorgaande actualisering bij de jaarrekening 2017. Dit betekent dat de Risicoreserve grondexploitaties eveneens met dit bedrag kan worden verlaagd.

Risicobeheersing

Om de risico’s van de grondexploitaties te beheersen zijn de volgende maatregelen getroffen:

• inzet van extra/voldoende capaciteit met name in de planvoorbereiding ter voorkoming c.q. beperking van vertraging in de planontwikkeling en menskracht voor de bevordering van de afzet van bouwkavels;
• permanent in gesprek met de bouwpartners en corporaties én met de regio over afstemming woonproducten op de marktvraag;
• faseren en doseren aanbod van bouwkavels in relatie tot de marktvraag;
• doorrekenen van (alternatieve) programma’s;
• bewaken van en sturen op kosten;
• aandacht voor marketing en promotie;
• binnen onze contractuele verplichtingen het zo laat mogelijk bouwrijp maken van de gronden om renteverliezen tegen te gaan;
• tijdig middelen reserveren voor verwachte nadelige saldi.

Ontwikkelingen

Voor de plangebieden Aarle en Steegsche Velden Oost fase B, momenteel nog MVA, worden binnenkort de bestemmingsplanprocedures opgestart. Voor plan Aarle wordt ingezet op de realisatie van 880 woningen. Voor plangebied Steegsche Velden Oost fase B wordt ingezet op de realisatie van circa 100 woningen. Deze aantallen  passen binnen de regionale afspraken uit het Afsprakenkader. In 2019 zullen aan de raad voorstellen worden voorgelegd ter vaststelling van de betreffende grondexploitaties. Na vaststelling krijgen de grondexploitaties de BIE-status.

Nota Grondprijzen

Tot 2018 maakte het grondprijzenoverzicht voor uitgifte van bouwgrond nog onderdeel uit van de MPG. In 2018 is de MPG tegelijkertijd met de jaarrekening aan de raad aangeboden. Dit betekent dat er voor de grondprijzen per 1-1-2019 een aparte nota Grondprijzen wordt opgesteld.

Voor een uitgebreide toelichting op de grondexploitaties verwijzen wij u naar de vastgestelde MPG 2018-2